Clara Bilbao

E-OilÉ proiektua Horizon Europe programak finantzatzen du, eta dosi bakarreko ontzi seguru, jasangarri eta biodegradagarri berriak bultzatu nahi ditu, elikagai eta kosmetika sektoreetan produktu koipetsuetarako erabiltzeko.

BRTA – Basque Research & Technology Alliance-ko kide den GAIKER Zentro Teknologikoa Horizon Europek finantzatutako E-OilÉ proiektuaren buru da. Joan den ekainean hasi zen proiektua, gaur egungo ingurumen arazo larrienetako bati aurre egiteko: ontzietatik eratorritako hondakin plastikoak. Ikerketan Europa osoko 15 kidek parte hartzen dute, produktu koipetsuetarako ontzi biodegradagarriak eta funtzionalak garatzeko, hala nola oliba-olio, saltsa, gorputzeko olio eta serum kosmetikoetarako.

Kontsumitzaileek dosi bakarreko ontziak nahiago dituzte, seguruagoak eta higienikoagoak direlako, baina balio-bizitzaren (EOL) amaieran birziklatzeko zailak izaten dira ontzi horiek, haien tamaina txikiagatik, material konplexuengatik eta birziklatutako plastikoen beste korronte batzuk haiek kutsatzeko arriskuagatik. E-OilÉ proiektuak dauden arau eta jarraibideetara egokitzen diren irtenbide berritzaileak aurkitu nahi ditu, biodegradagarritasuna arriskuan jartzen ez duten eta jada ezarritako birziklatze-prozesuak zailtzen ez dituzten alternatibak garatuz.

Ohiko plastikozko ontziek ingurumena asko kaltetzen dute, zabortegiak betetzen dituztelako, itsasoak kutsatzen dituztelako eta berotegi-efektuko gasak isurtzen dituztelako. Gaur egungo bioplastikoek ere askotan ez dituzte ezarritako helburuak betetzen: baldintza errealetan motelegi degradatzen dira, elikaduran erabiltzeko baldintzak ez dituzte betetzen, edo Europatik kanpotik ekarri beharreko lehengaiak behar dituzte.

E-OilÉ proiektuak estandar berri bat ezartzen du, jasangarritasun-printzipioak diseinutik hasita (SSbD- Safe and Sustainable by Design) produktuaren bizi-ziklo osoan zehar aplikatuz. Proiektuan lehengai berriztagarriak erabiliko dira, kasu honetan oliba-azpiproduktuetatik eratorritakoak, eta haiekin erabilgarritasun eta ingurumen baldintza zorrotzak betetzen dituzten poliester biodegradagarriak eta polisakarido nahasteak sortuko dira.

Material berriak ontziak fabrikatzeko industria-prozesuetan baliozkotuko dira, hala nola filmen estrusio-puztea, injekzio bidezko moldekatzea eta termoformatua. Azkenik, prototipoei biodegradagarritasun-proba osoak, ingurumen- eta osasun-arriskuen ebaluazioak eta kontsumitzaileen onarpen-azterketak egingo zaizkie, merkatuan sartzeko gaitasuna bermatzeko.

Era berean, proiektu honetan biki digitalak eta AAn oinarritutako tresnak erabiliko dira degradazio-errendimenduak aurreikusteko, optimizazioa bizkortzeko eta saiakuntzen kostuak murrizteko, horrela ontzi jasangarrietako berrikuntzak azkarrago aplikatuz.

E-OilÉn seguruak diren, kostu txikia duten eta merkatuarentzat egokiak diren alternatibak bilatu nahi dira, errendimendu- eta jasangarritasun-baldintzak ere betetzen dituztenak.

María José Suárez (GAIKER) proiektuaren koordinatzaileak azaltzen duenez, "E-OilÉ proiektuan, ontzien kontzeptu berri bat sortzen ari gara. Ez da bakarrik haien fabrikazioa pentsatu behar, baizik eta beste alderdi batzuk ere hartu behar dira kontuan: produktu konplexuekin (olioak, adibidez) duten joera, ingurune errealetan biodegradatzeko duten gaitasuna, eta olibarekin lotutako nekazaritza-jardueretatik datozen azpiproduktuak aprobetxatzeko modua, etorkizun zirkularra bultzatuko duten material adimentsuagoak, seguruagoak eta jasangarriagoak garatzeko".

GAIKER E-OilÉ proiektuan
Material jasangarrietan, hondakinen balorizazioan eta plastikozko soluzio berritzaileetan aditua den GAIKER zentro teknologikoak, E-OilÉ proiektua koordinatzeaz gain, material eta ontzi biodegradagarriak maila funtzionalean baliozkotuko ditu, eta berriro diseinatuko ditu industria mailan ekoiztu aurretik. Gainera, bizi-zikloko metodologien bidez, bai ingurumenari dagokionez bai ekonomiari dagokionez (LCA eta LCC), ontzi biodegradagarrien jasangarritasuna, zirkulartasuna eta birziklagarritasuna ere aztertuko ditu.

Proiektuko kideak
E-OilÉ proiektuak 4 urteko iraupena du, eta balio-kate osoko ordezkariek parte hartzen dute: materialak fabrikatzen dituzten enpresek, hala nola NOVAMONT SPA eta OIMO BIOPLASTICS, S.L.; ontzien fabrikatzaileek, hala nola UGRINPACK KFT, CTLPACKGROUP S.L. eta PROPAGROUP SPA; elikagai eta kosmetika sektoreetako azken erabiltzaileek, hala nola DESMELIS ATHANASIOS eta AHAVA, eta eragin sozialaz eta emaitzak komunikatzeko, zabaltzeko eta ustiatzeko jarduerez arduratzen diren enpresek, hala nola HOLOSS, ILSI eta PNO INNOVATION. Gainera, industria sektoreko kideei garapen teknikoetan laguntzen ari dira: GAIKER (materialen ezaugarriak hobetu, LCA, LCC eta birziklagarritasuna), ITENE (prozesagarritasuna eta ezaugarritzea, SSBD jarduerak), CNTA (material berrietan ontziratutako produktuak baliozkotu), DTI (biodegradazioa eta bizi-amaiera) eta NORCE (AA bidez biodegradagarritasun-prozesuen ereduak egin).

"Biodegradagarria izateko diseinatua, jasangarria izateko sortua"

Proiektu honek Europar Batasunaren Horizon Europe ikerketa- eta berrikuntza-programaren finantzaketa jaso du, 101177771 zenbakiko dirulaguntza-hitzarmenari jarraiki.
Adierazitako ikuspuntuak eta iritziak egileenak baino ez dira, eta ez dituzte nahitaez Europar Batasunaren edo Europako Osasun Agentzia Exekutibo Digitalaren (HADEA) iritziak islatzen. Europar Batasuna eta dirulaguntza ematen duen agintaritza ez dira horien erantzule.

Rafael Miguelek idatzitako artikulua – GAIKEReko Birziklapenaren eta Ekonomia zirkularraren merkatuko arduraduna – Jatorrizkoa ikusi

Europak funtsezko lehengaiekiko mendekotasun handia du; izan ere, Europako ekonomiak geopolitikaren arabera daude eta kontinentearen segurtasunerako, autonomiarako eta bideragarritasun ekonomikorako arrisku larria dakarte.

Funtsezko mineralen eskuragarritasuna eta horiek prozesatzeko gaitasuna oso garrantzitsu bihurtzen ari da trantsizio energetikoan edo sektore garrantzitsuetan, hala nola elektronikan, energian, industrian, aeronautikan edo automobilgintzan. Mineral horiek funtsezkoak dira bateriak, eguzki-panelak, turbina eolikoak eta beste produktu teknologiko batzuk fabrikatzeko, eta 2035erako munduan behar direnak baino % 20 gutxiago egongo direla uste da.

Datozen urteetan eskariak izango duen igoeraren aurrean, eta kontinenteak atzerriarekiko duen mendekotasun handia murrizteko, Europar Batasunak oinarrizko lehengaiei buruzko araudi berria onartu zuen 2024ko martxoan. Horren helburua mineral horien hornidura egonkorragoa eta anitzagoa bermatzea, birziklapena sustatzea eta mineralak modu eraginkorragoan erabiltzeko eta alternatibak aurkitzeko ikerketa bultzatzea da.

GAIKERek enpresek ekonomia zirkularra lortzen lagundu nahi du, funtsezko baliabide mineralak osoki tratatuz, haiek birziklatu, berreskuratu eta balorizatuz. Horretarako, birziklatzeko teknikak optimizatu, berreskuratze-prozesuen eraginkortasuna hobetu eta materialak balorizatzeko modu berriak aztertzen ditu.

Zentro Teknologikoak egin dituen ekintzetako bat industriatik eta kontsumotik etorritako hondakinetatik mineral baliotsuak berreskuratzeko prozesu aurreratuak garatzea izan da. Esaterako, tresna elektriko eta elektronikoetatik (RAEE) edo erabiltzen ez diren ibilgailuetatik (VFU) datozenak. Horren adibide da CIRIAMET (Erabiltzen ez diren ibilgailuen belaunaldi berrian metalen zirkulartasuna bultzatzeko teknologia adimendunak) proiektuan parte hartu izana (Eusko Jaurlaritzaren ELKARTEK Programa, 2024-2025).

Era berean, zentroak esperientzia du hidrometalurgia-prozesuak garatzen eta optimizatzen, lehengai estrategikoak eta balio erantsi handiko metalak berreskuratzeko. Lixibiazio, bereizketa eta purifikazio teknologiei buruz duen ezagutza sakonari esker, hondakin industrialetatik, hondakin elektronikoetatik eta bigarren mailako fluxuetatik metal kritikoak ateratzea ahalbidetzen duten soluzioak diseinatu eta egokitzen ditu, ekonomia zirkularra bultzatzen eta oinarrizko lehengaiekiko mendekotasuna murrizten lagunduz.

Gainera, GAIKERek ekipamendu ugaria du, bai materialak bereizteko, bai haiek prozesu fisiko-mekanikoen bidez sailkatzeko. Analisi-ekipamendua eta materiak denbora errealean identifikatzeko sistema aurreratuak ditu, baita seinaleak aurreprozesatzeko eta adimen artifizialean oinarritutako identifikazio-eredu prediktiboak entrenatu eta baliozkotzeko software-tresnak ere.

Arlo ezberdinetako langileek laborategi mailan eta eskala pilotuan saiakuntzak egiteko gaitasun aurreratuak dituzte, eta prozesuak simulatzen dituzte. Horri esker, berreskurapen hidrometalurgikoaren balio-kate osoan I+Gko eta transferentzia teknologikoko proiektuetan parte hartu ahal dute. Euren gaitasunen artean, hauek nabarmentzen dira: agente kimiko konbentzionalen eta alternatiboen bidezko lixibiazio sistemak garatzea, prezipitazio, ioi-truke eta disolbatzaile bidezko erauzketa teknologiak erabiltzea, eta amaierako korronte likido eta solido osoak balorizatzea.

Era berean, GAIKERek ingurumena gehiago zaintzen duten prozesu jasangarriagoak ikertzen lan egiten du, hain erasokorrak ez diren erreaktiboak erabiliz. Gaitasun horiek direla-eta, zentroa oso egokia da enpresekin eta administrazioekin batera lan egiteko, metal estrategikoak berreskuratzeko prozesu berritzaileak diseinatzen eta ezartzen: kobaltoa, nikela, litioa, lur arraroak eta teknologia-, energia- eta mugikortasun elektrikoko sektoreetarako funtsezkoak diren beste elementu batzuk.

GAIKEReko Konposite eta polimero funtzional jasangarrien sailean, ECORES WIND, BIOSAFIRE eta E-OILÉ europar proiektuak koordinatzen ari gara.

Basque Research & Technology Alliance (BRTA) partzuergoko kidea den GAIKER zentro teknologikoa, bere Konposite eta polimero funtzional jasangarrien sailean, Horizon Europe programaren barruan Europar Batasunak finantzatzen dituen garapen teknologikoko eta berrikuntzako hiru proiektuen buru da. Ecores Wind, Biosafire eta E-oilé proiektuak dira, HORIZON-CL5-2023-D3-02, HORIZON-CL4-2024-RESILIENCE-01 eta HORIZON-CL4-2024-RESILIENCE-RESILIENCE-01-TWO-STAGE deialdietan onartuak hurrenez hurren.

Energia eolikoko sistemen zirkulartasuna hobetzeko eta haien ingurumen-aztarna txikiagotzeko, 2024an "Novel Circular Resin Development for Composite Structures in Wind Energy Applications” (ECORES WIND) proiektua hasi zen, material konposatuentzako erretxinazko sistema zirkular berriak garatzeko helburuarekin. Asmoa zirkulartasun handiagoa, balio-bizitza luzea eta eraispen eraginkorra erraztuko duten aukerak aztertzea da.

Urte berean, "Development and Manufacture of New, More Sustainable and Safer Materials Using Biobased Functionalised Additives Based on Lingin and Tannins to Improve Fire Resistance" (BIOSAFIRE) proiektua ere jarri zen martxan, oinarri biologikoko sugar-atzeratzaile seguru eta jasangarrien belaunaldi berri bat garatzeko, gaur egungo produktu toxikoen ordez errendimendu handia eta ingurumen-inpaktu txikiagoa dituzten beste batzuk erabiltzeko.

Eta, azkenik, aurtengo ekainaren hasieran "Sustainable End-of-Life Routes for Single-Use Monodose Packaging for Oily Products” (E-OILÉ) proiektua hasi zen. Ikerketa honetan ontzi biodegradagarriak, seguruak eta jasangarriak garatu nahi dira. Oinarri fosileko material ez-biodegradagarriekin fabrikatutako egungo dosi bakarreko ontzi malgu eta erdizurrunak ordezteko alternatiba errentagarria lortu nahi da, SSbD esparruari jarraiki.

GAIKERek proiektuetan egiten duen lana

GAIKERek, lau urteko iraupena duten hiru proiektu horien buru izateaz gain, jasangarritasunerako trantsizioa egingo du hainbat arlotan. ECORES WIND proiektuan, garatzen diren material berrien ezaugarritzea egingo du, baita fabrikazio-prozesuetan ere egingo du lan, eta egindako erretxina berrien birziklatze-prozesuak eskalatzeaz arduratuko da.

BIOSAFIREren kasuan, GAIKERek matrize termoegonkorrekin garatutako oinarri biologikoko sugar-atzeratzaile berrien bateragarritasuna aztertuko du. Halaber, zenbait pieza egiten ere lagunduko du, eta horiek ezaugarritzeaz arduratuko da, gehigarri jasangarri berri horiek suaren aurrean dituzten propietateak ebaluatzeko. Suarekiko portaera aztertzen GAIKERek duen esperientzia zabalari esker, hainbat su-saiakuntza egingo ditu sektore bakoitzerako eskatutako araudiari jarraituz. Eta bioteknologia sailean, SSbD (Safe and Sustainable by Design) esparruan bildutako beste saiakuntza batzuk ere egingo ditu, garatuko diren produktuen segurtasuna zehazteko.  

Bestalde, E-OILÉ proiektuan, Zentro teknologikoak material eta ontzi biodegradagarriak maila funtzionalean baliogarriak diren aztertuko du, eta industria mailan ekoiztu aurretik diseinu berria ere emango die.  Gainera, bizi-zikloko metodologien bidez, bai ingurumenari dagokionez bai ekonomiari dagokionez (LCA eta LCC), ontzi biodegradagarrien jasangarritasuna, zirkulartasuna eta birziklagarritasuna ere aztertuko ditu.

GAIKERek ibilbide luzea du nazioarteko partzuergoetan, eta, horri esker, aliantzak eta elkarlanerako inguruak ezar ditzake, Europako I+G programetan parte hartzeko. Horren erakusgarri da hiru proiektu horien buru izatea eta 160 proiektu baino gehiagotan parte hartu izana.

Proiektu hauek EBko Horizon Europe ikerketa- eta berrikuntza-programaren finantzaketa jaso dute, 101178218, 101148066 eta 101177771 zenbakidun dirulaguntza-hitzarmenei jarraikiz.

Adierazitako iritziak egileenak baino ez dira, eta ez dituzte nahitaez Europar Batasunarenak adierazten. Europar Batasuna eta dirulaguntza ematen duen agintaritza ez dira horien erantzule.