Rafael Miguelek idatzitako artikulua – GAIKEReko Birziklapenaren eta Ekonomia zirkularraren merkatuko arduraduna – Jatorrizkoa ikusi
Europak funtsezko lehengaiekiko mendekotasun handia du; izan ere, Europako ekonomiak geopolitikaren arabera daude eta kontinentearen segurtasunerako, autonomiarako eta bideragarritasun ekonomikorako arrisku larria dakarte.
Funtsezko mineralen eskuragarritasuna eta horiek prozesatzeko gaitasuna oso garrantzitsu bihurtzen ari da trantsizio energetikoan edo sektore garrantzitsuetan, hala nola elektronikan, energian, industrian, aeronautikan edo automobilgintzan. Mineral horiek funtsezkoak dira bateriak, eguzki-panelak, turbina eolikoak eta beste produktu teknologiko batzuk fabrikatzeko, eta 2035erako munduan behar direnak baino % 20 gutxiago egongo direla uste da.
Datozen urteetan eskariak izango duen igoeraren aurrean, eta kontinenteak atzerriarekiko duen mendekotasun handia murrizteko, Europar Batasunak oinarrizko lehengaiei buruzko araudi berria onartu zuen 2024ko martxoan. Horren helburua mineral horien hornidura egonkorragoa eta anitzagoa bermatzea, birziklapena sustatzea eta mineralak modu eraginkorragoan erabiltzeko eta alternatibak aurkitzeko ikerketa bultzatzea da.
GAIKERek enpresek ekonomia zirkularra lortzen lagundu nahi du, funtsezko baliabide mineralak osoki tratatuz, haiek birziklatu, berreskuratu eta balorizatuz. Horretarako, birziklatzeko teknikak optimizatu, berreskuratze-prozesuen eraginkortasuna hobetu eta materialak balorizatzeko modu berriak aztertzen ditu.
Zentro Teknologikoak egin dituen ekintzetako bat industriatik eta kontsumotik etorritako hondakinetatik mineral baliotsuak berreskuratzeko prozesu aurreratuak garatzea izan da. Esaterako, tresna elektriko eta elektronikoetatik (RAEE) edo erabiltzen ez diren ibilgailuetatik (VFU) datozenak. Horren adibide da CIRIAMET (Erabiltzen ez diren ibilgailuen belaunaldi berrian metalen zirkulartasuna bultzatzeko teknologia adimendunak) proiektuan parte hartu izana (Eusko Jaurlaritzaren ELKARTEK Programa, 2024-2025).
Era berean, zentroak esperientzia du hidrometalurgia-prozesuak garatzen eta optimizatzen, lehengai estrategikoak eta balio erantsi handiko metalak berreskuratzeko. Lixibiazio, bereizketa eta purifikazio teknologiei buruz duen ezagutza sakonari esker, hondakin industrialetatik, hondakin elektronikoetatik eta bigarren mailako fluxuetatik metal kritikoak ateratzea ahalbidetzen duten soluzioak diseinatu eta egokitzen ditu, ekonomia zirkularra bultzatzen eta oinarrizko lehengaiekiko mendekotasuna murrizten lagunduz.
Gainera, GAIKERek ekipamendu ugaria du, bai materialak bereizteko, bai haiek prozesu fisiko-mekanikoen bidez sailkatzeko. Analisi-ekipamendua eta materiak denbora errealean identifikatzeko sistema aurreratuak ditu, baita seinaleak aurreprozesatzeko eta adimen artifizialean oinarritutako identifikazio-eredu prediktiboak entrenatu eta baliozkotzeko software-tresnak ere.
Arlo ezberdinetako langileek laborategi mailan eta eskala pilotuan saiakuntzak egiteko gaitasun aurreratuak dituzte, eta prozesuak simulatzen dituzte. Horri esker, berreskurapen hidrometalurgikoaren balio-kate osoan I+Gko eta transferentzia teknologikoko proiektuetan parte hartu ahal dute. Euren gaitasunen artean, hauek nabarmentzen dira: agente kimiko konbentzionalen eta alternatiboen bidezko lixibiazio sistemak garatzea, prezipitazio, ioi-truke eta disolbatzaile bidezko erauzketa teknologiak erabiltzea, eta amaierako korronte likido eta solido osoak balorizatzea.
Era berean, GAIKERek ingurumena gehiago zaintzen duten prozesu jasangarriagoak ikertzen lan egiten du, hain erasokorrak ez diren erreaktiboak erabiliz. Gaitasun horiek direla-eta, zentroa oso egokia da enpresekin eta administrazioekin batera lan egiteko, metal estrategikoak berreskuratzeko prozesu berritzaileak diseinatzen eta ezartzen: kobaltoa, nikela, litioa, lur arraroak eta teknologia-, energia- eta mugikortasun elektrikoko sektoreetarako funtsezkoak diren beste elementu batzuk.
