Clara Bilbao

Bereizketa adimendunaren eta birziklatze kimikoaren bitartez hondakin plastikoetatik lehengai zirkularrak lortzeko BIRPLAST proiektua amaitu da

Aurten BIRPLAST proiektua amaitu da; bertan, Basque Research & Technology Alliance (BRTA) elkarteko kidea den GAIKERek parte hartu du, Euskadiko Zientzia Teknologiko eta Berrikuntza Sareko beste hiru eragilerekin batera. Sener ingeniaritza eta teknologia taldeak gidatutako ikerketa horri esker, hamar enpresak hondakin plastikoak bereizteko eta birziklatzeko teknologia berrien I+Ga egin dute, kalitate handiko lehengai zirkularrak ekoizteko.

BIRPLAST 2022an sortu zen, eko-industrian hainbat hondakin plastiko konplexu birziklatzeko prozesu hobetuak garatzeko ezagutzak sortzeko helburuarekin. Korronte horiek, batez ere, beste hondakin batzuk tratatzean sortzen dira, hala nola ontzi arinak, erabiltzen ez diren ibilgailuak (VFU) edo gailu elektriko eta elektronikoak (GEEH), gaur egun baliabide eta lehengai horiek ezin direlako guztiz aprobetxatu.

Banaketa aurreratuarekin lotutako emaitzak oso onak izan dira proiektuaren amaieran. Ontzi arinen hondakinen kasuan, materialak sailkatzeko etapa hobetu da, birziklagarritasun mugatua duten eta errefusatu behar diren plastikoen konposizioa egokitzeko, teknika espektroskopikoak eta ikaskuntza automatikoan ("machine learning") oinarritutako datuen analisia erabiliz. Automobilak zatikatzean sortzen diren metal-hondarretatik plastiko abarrak aprobetxatzeko ere lan egin da, bereizketa adimendun tekniken bidez.

Hondakinen birziklapen kimikoari dagokionez, pirolisi prozesu berriak garatu dira. Horietako bat plastiko nahasteak tratatzeko erabiltzen da: sortutako argizariak berriro prozesatu egiten dira, produktu arinagoak eta baliotsuagoak lortzeko, eta, aldi berean, kloro edukia murrizteko. Bestea, plastikoak biomasarekin prozesatzeko erabiltzen da, horrela, halogeno eduki txikia duten olioak lortzeko. Era berean, autoen zatiketan sortutako poliesterrak eta poliuretano-aparrak birziklatzeko solbolisi prozesu berriak ere garatu dira. Halaber, mota ezberdinetako eta hezetasun maila ezberdinetako hondakinei egokitutako gasifikazio-prozesuak ere, ohantze fluidizatuko ("fludised bed") eta ohantze lainoztatuko ("jet spouted bed") erreaktoreak erabiliz sintesi-gasa lortzeko eta arazteko. Azkenik, modu osagarrian, pirolisi- eta gasifikazio-prozesuetan sortutako urak nola tratatu zehaztu da, eta pirolisi-olioak zura babesteko nola erabili.

Gainera, emaitza bakoitzak (bereizketa adimendun prozesuak edo monomeroak, solbolisi eta pirolisi bidez lortutako produktu kimikoak edo olioak), zein ekoizpen-eraginkortasuna duen eta ekonomia zirkularrean nola laguntzen duen neurtu egin da. Eta ingurumen ebaluazioa osatzeko, gaur egun aprobetxatzen ez diren hondakin plastikoen kudeaketarekin konparatuz lehengai zirkular horiek sortzeak dakarren hobekuntza ere zehaztu da.

BIRPLAST HAZITEK 2022 programaren finantzaketa jaso duen (Esp. ZE-2022/00022) industria-ikerketarako proiektu estrategikoa da eta hasieran zehaztutako helburuak lortu ditu. HAZITEK Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Sailaren programa da, enpresetan I+G bultzatzeko.

Zentroko zuzendari nagusi Santiago Rementeriari elkarrizketa

Aurten, GAIKERek bere 40. urteurrena ospatzen du. Zein izan dira zentroaren historian 1985etik izan diren mugarri garrantzitsuenak?

GAIKER 1985ean eratu zen, material berrien garapen teknologikorako Bizkaiko Foru Aldundiak sustatutako irabazi-asmorik gabeko elkarte gisa, eta 1992an BIOTEK bioteknologiako taldearekin batu zen. Bioteknologiako talde hori ere Aldundiak sortu zuen 1988an. 1993an, Eusko Jaurlaritzaren Tutoretzapeko Erakunde izatera iritsi ginen, eta, ondoren, EITE Zentro Teknologikoen Euskal Elkartera. 1997an eredu juridiko-sozietarioa aldatu zen, eta irabazi-asmorik gabeko fundazio pribatu bihurtu ginen. 2005ean IK4 Research Allianceko kide fundatzaileak izan ginen eta 2019an Basque Research and Technology Alliancen (BRTA) sartu ginen. Sozietate-izaerako mugarri horiek hertsiki teknologikoak zirenekin eta beste batzuekin tartekatu ziren, hala nola nazioarteko lehen proiektuaren koordinazioarekin (1991) eta gaur egun Zamudion dugun kokalekuarekin (1993).

Nolako bilakaera izan du GAIKERen misioak sorreratik gaur arte? Zein izan da GAIKERen ekarpena eskualdeko enpresa- eta teknologia-sarean?

Hasieratik, "enpresei lehiakortasuna handitzen laguntzeko" helburua zehaztu zen. Gaur egun, gure xedea da teknologia enpresa-ehunaren lehiakortasuna hobetzen laguntzeko funtsezko tresna gisa erabiltzea sustatzea, I+G propioa sortuz eta lortutako ezagutza eta esperientzia transferituz, enpresentzako irtenbide berritzaileak garatuz.

Hori da gure bezeroekin beti egin dugun jarduera mota, 4.000 enpresa baino gehiago guztira, eta ia 13.000 kolaborazio egin dira, 1.200 bat I+G proiektu barne. Enpresa horiekin batera, ehun patente ere erregistratu ditugu, eta oinarri teknologikoko hogei bat spin-off jarri ditugu martxan. Enpresa-lehiakortasunari laguntzen diogu, gainera, gure espezialitateko teknologiei buruzko prestakuntza-ikastaroak antolatuz eta ikertzaile kualifikatuak euskal industriara transferituz.

Historiako unerik disruptiboenetako batean, zein dira GAIKERek datozen urteetarako egin dituen apustu teknologikoak?

Ikuspegi teknologikotik, gaur egungoa baino une disruptiboagoak egon dira, baina ukaezina da aldaketa-egoera batean gaudela. Gure apustuek materialen zirkulartasunarekin, fabrikazio-prozesuen jasangarritasunarekin eta bioekonomiarekin lotutako diziplinen espezializazioa indartzea dute helburu, besteak beste teknologia digitalak, sentsorizazioa, adimen artifiziala eta robotika txertatuz. Gainera, testuinguru geopolitikoaren ondorioz, Estatuko erakundeen I+Gko lehentasunetan bizitzen ari garen eta Europakoetan ere espero dugun aldaketak garatzen ditugun teknologien aplikazioen maila zabaltzera garamatza, segurtasunaren, aeronautikaren edo espazioaren sektoreetan eraginez.

Nola sartzen dira zentroaren 2024-2027 plan estrategikoan?

GAIKERen 2027 estrategiak Euskadiko eta Europako lehentasun teknologikoei laguntzeko dugun bokazioa indartzen du, enpresen transferentzia teknologikoan foku nagusi bat jarriz. Bat gatoz, zehazki, Eusko Jaurlaritzak aurkeztu berri duen Euskadi 2030 Industria Planarekin.

Espezializazio zientifiko-teknologikoko ildo multzo baten aldeko apustua egiten dugu, eta ildo horietan erreferentzia-zentro gisa finkatzea bilatzen dugu. Ez dugu guztian aditu izan nahi, enborreko teknologia batzuetan kontzentratu nahi dugu, eta laguntzaile egonkorrak eta lehen mailakoak izan nahi ditugu osagarri izan daitezkeen beste teknologia batzuetarako.

Konposite eta polimero funtzionalen arloan, material zirkularragoak lortzen lan egingo dugu, plastikoak eta konpositeak birziklatzeko korronteen berezko balioa aprobetxatuz, eta material eta gehigarri biooinarrituak eta material biodegradagarriak, haien formulazioa eta karakterizazio aurreratua txertatuz. Hori guztia karbono-aztarna murrizteko eta baliabide fosilak ordezteko. Beste lan-ildo batean, zentzumen-gaitasuna duten eta ezaugarri haptikoak eta piezorresitiboak dituzten material polimerikoen egungo egoeran aurrera egitea bilatuko dugu. Garapenak ekoizpen-prozesu digitalizatuetan oinarrituko dira, eta prozesu horien simulazioan eta monitorizazioan eta kalkulu estrukturalean sakontzearen alde egiten dugu. Era berean, birziklatze-teknologia aurreratuetan ditugun gaitasunak indartuko ditugu, AA erabiliz, identifikazio espektroskopikoko tekniketan garapen berriak eginez eta birziklatze kimiko eta entzimatikoko modalitate desberdinak erabiliz. Bioteknologiaren alorrean, biomedikuntzaren ildoan sakonduko dugu, eta farmaziako eta dermokosmetikako sektoreetako jarduera nabarmenduko dugu, espezialista gisa osagai eta produktu berrien garapenean eta segurtasunean, mikrobiologia industrialean (ekotoxikologian eta uren eta lurzoruen biobitartekaritzan oinarritutako ingurumen-teknologia berriak garatuz), eta patogenoak detektatzeko gailu medikoak sortzeko azken belaunaldiko anplifikazio-tekniketan.

Lehen lerro horietako batzuk beren artean independentetzat jotzen baziren ere, ikusten ari gara gero eta aukera gehiago sortzen direla horien guztien arteko gainjartze-eremuetan diziplina anitzeko integraziorako, eta sinergiak sortzen direla zirkulartasuna eta bioekonomia sustatzeko.

Zer helburu ezarri dira amaitzeko?

Diru-sarreren ikuspegitik, azken urteetako hazkunde-bidean jarraitzea da helburua, urteko batez besteko % 7ko hazkundeari eusteko. Iaz, planaren lehenengo urtean, % 12 hazi ginen aurreko ekitaldiarekin alderatuta. Igoera, batez ere, kontratupeko diru-sarreretan oinarrituko da, finantzaketa publikoaren pisu erlatibo txikiagoarekin. Halaber, urtean milioi eta erdi euro inguruko inbertsio-mailari eustea espero dugu. Aldiaren amaieran 140 langile inguru izatea espero dugu, % 80 baino gehiago ikertzaileak izanik.

Une honetan zentroak lantzen dituen proiektuetatik, apustu horiek islatzen dituzten batzuk aipa ditzakezu?

Industria-transferentziaren adibide batzuk aipatuko ditut, azken batean gure helburu nagusia baitira. ZIKLOA proiektuan 8 enpresak laguntzen dute, eta guk parte hartzen duten 6 eragile teknologikoen ekarpena koordinatzen dugu. Haren helburua pala eolikoak eta aerosorgailuen eraikuntzan erabiltzen diren beste osagai batzuk birziklatzea eta balorizatzea da, baita errazago birzikla daitezkeen material berriak garatzea ere (matrize polimerikoak). Ekonomia zirkularraren sustapen hori POST-AUTOn ere gertatzen da; proiektu horretan, automozioaren sektoretik datozen kontsumitu osteko material plastikoak birziklatu eta prozesatzeko teknologiak garatzen ditugu, material horiek birbalorizatzeko eta ibilgailu berrietan berriro sartzeko. MAGICen, banaka lan egiten dugu elikagai-enpresa batentzat, PET botilen hondakin oso koloreztatuak kimikoki birziklatzen; horri esker, botila berriak egin daitezke, despolimerizazioaren ondoriozko monomeroen sintesitik abiatuta. Biomedikuntzaren arloan, adibidez, organoak birsortzeko lanean ari gara, eta RECURE proiektuan laguntzen dugu in vitro segurtasun biologikoa baliozkotzen, ureterrak berriro txertatzeko endoprotesi biodegradagarri baten garapenaren zati gisa.

GAIKER Europako erreferentzia gisa sendotzen ari da hainbat alorretan. 2024an Europako partzuergoetan parte hartzeari eta Europako Horizon programako proiektuen lidergoei buruzko zifra errekorrak lortu ondoren, zein proiektutan ari da lanean zentroa 2025ean?

Nazioarteko partzuergoetan dugun lankidetza zirkulartasunarekin, ekoberrikuntzarekin, Safe and Sustainable by Design metodologiekin eta sektore biosanitarioarekin lotutako gaietan zentratzen da. Aurten dozena bat Horizon Europe proiektutan baino gehiagotan parte hartu dugu, eta polimero jasangarriekin lotutako hiru proiektu gidatu ditugu: ECORES WIND, energia eolikoa sortzeko egituretan aplikatzeko erretxina zirkular berriak garatzea helburu duena; BIOSAFIRE, sua atzeratzen duten material biooinarrituak garatzea helburu duena; eta E-OILÉ, ontziratzeko soluzio seguruak eta biodegradagarriak diseinatzea eta baliozkotzea helburu duena. Gainera, Clean Aviation garapen aeronautikoko programan FASTER-H2 proiektua nabarmentzen da, Airbusek koordinatzen duena eta partaide gaituena, hidrogenoarekin bateragarria izango den irismen ertaineko hegazkin berriko fuselajearen atzealdea pentsatzeko.

40 urteko historiaren ondoren, zein dira GAIKERen helburuak hurrengo hamarkadarako?

Helburu nagusia da tamaina ertaineko eta espezializazio handiko zentro gisa sendotzea, gure enpresa-ingurunerako interes industrialeko teknologiak menderatuko dituena, gure bezeroen jardueran eragin positiboa izango duena eta gizartearen erronkekin konprometituko dena. Horretarako, beren espezialitateetan erreferentzia diren ikertzaileen kopuru gero eta handiagoa izango dugu, eta ingurune erakargarria izango dute ikuspegi profesionaletik. Berrogeita hamargarren urteurreneko GAIKERek oreka mantenduko du gaikuntza eta transferentzia teknologikoko ahaleginen artean, bere arlo zientifiko-teknologikoen arteko sinergiak ustiatuko ditu, eta liderra izango da ikerketa aplikatuko eta garapeneko hainbat lerrotan. Adibidez, materialen bereizketa adimenduneko, identifikazioko, berreskurapeneko eta zirkulartasuneko teknologietan eta prozesuetan, bai ohiko hondakin-korronteetatik datozenak, bai sorkuntza berriztagarriarekin, mugikortasun elektrikoarekin edo funtsezko lehengaiekin lotutakoak. Era berean, era guztietako material plastikoen edo oinarri polimerikoko materialen garapenean, analisian eta zirkulartasunean, betiere prozesuen jasangarritasuna, hidrokarburoen mendekotasuna eta zabortegietan utzitako hondakinen bolumena murriztea bilatuz. Esperientzia handia izango dugu, gainera, Ikuspegi Berriko Metodologiak (NAM) garatzen eta aplikatzen, tradizioz animaliekin egiten ziren saiakuntzetarako alternatibak erabiltzeko aukera ematen duten teknologiak garatuz, funtzio biologikoak eta giza gaixotasunak aztertzeko, hala nola in vitro eredu berriak, kultibo organotipikoak, ehunen 3D ereduak, in silico ereduak eta mikrofluidikoaren erabilera txipetako organoak garatzeko, hori guztia eduki handiko baheketarako plataformen erabilerarekin konbinatuta (HCS). 2035ean presentzia sendoa izango dugu Europan, eta, azken urteetako jarraibideari jarraituz, enpresa berrien konfiantza lortuko dugu, enpresa handien zein ETEen konfiantza, etorkizuneko erronka teknologikoei elkarrekin heltzeko.

GAIKERen, parametro biologikoen analisian eta kontrolean zehaztasuna, fidagarritasuna eta eraginkortasuna bermatzen duten tresna aurreratuak garatu eta erabiltzen ditugu.

Gure tresna nagusiak:

Gure biodetekzio-eremutik, landa-lanean egiaztatzeko eta erabiltzeko egokitzen diren gailuak garatzen ditugu laborategian:

• Test portátiles basados en tecnología lateral flow (test rápido de antígenos) que permiten detectar analitos in situ, sin necesidad de equipamiento y por personal no cualificado.
• Sensores y dispositivos point of test basados en la amplificación de marcadores genéticos específicos utilizando técnicas ultra-rápidas de amplificación isoterma alternativas a la PCR.

Halaber, sekuentziazio masiboko gure lan-ildoan honako hauek erabiltzen ditugu:

• Metagenomikako erremintak. Sekuentziazio masiboko teknologia erabiltzen dugu analisi metagenomikorako, xede-geneak (16S, ITS, etab.) mikrobio-komunitateetan aztertuz.  

Tresna horri esker, giza, ingurumen- eta industria-jatorriko askotariko laginetan mikrobio-aniztasuna identifikatu eta ezaugarritu dezakegu, eta mikroorganismoen osaerari eta ugaritasunari buruzko informazio zehatza eta erreproduzigarria eskaini.

Aplikazio-sektoreak

GAIKERen, abangoardiako irtenbide teknologikoak eskaintzen ditugu industria-sektoreen behar espezifikoei erantzuteko.

• Osasuna
• Ingurumena
• Elikadura
• Kosmetikoak
• Bioerremediazioa
  

Informazio gehiago: info@gaiker.es

Transmisiones CICLO proiektuan haize-sorgailuak eraikitzeko erabiltzen diren material konposatuak birziklatzeko eta balorizatzeko soluzio teknologikoak garatuko dira.

Gaur egun, haize-sorgailu bat osatzen duten materialen % 83 birziklatu edo berrerabil daiteke. Hala ere, palak erronka handia dira, osaera heterogeneoa dutelako eta ohiko birziklatze-prozesuetan behar bezala tratatzeko eta bereizteko zailak diren materialez eginda daudelako. Erronka horri irtenbide bat emateko, CICLO proiektua sortu zen (2025-2028). Proiektu horretan zortzi enpresak eta sei ikerketa-zentrok hartzen dute parte. Horien artean, GAIKER zentro teknologikoa Basque Research & Technology Alliance (BRTA) partzuergoko kidea eta AEI partzuergoko koordinatzailea da.

Proiektuaren helburu nagusia energia berriztagarrietan ekonomia zirkularra bultzatzeko soluzio teknologiko berriak ikertzea da, zehazki, bizi-ziklo amaieran pala eolikoak eta haize-sorgailuak eraikitzeko erabiltzen diren beste osagai batzuk (nacelleak, armairu elektrikoak, etab.) birziklatzea eta balorizatzea. Gainera, gaur egungo materialen ordez, errazago birzikla daitezkeen eta matrize polimeriko birziklagarriak dituzten materialak garatzeko ikerketa ere egingo da.

Proiektu horren bidez, birziklatze termiko eta kimikoan sortzen diren zuntzen eta azpiproduktuen balorizazioa optimizatu nahi da. Birziklatutako zuntzaren % 90 gutxienez balorizatu ahal izatea lortu nahi da, eta birziklatutako azpiproduktuak berreskuratzeko eraginkortasuna % 75etik gorakoa izatea. Era berean, prozesu termikoetan sortzen diren kutsatzaile organikoen % 50 murriztu nahi da, eta epoxi, poliester eta poliuretano erretxinen entzima-degradazioa hobetu. Aurrerapen horiei esker, material konposatuen birziklapenaren jasangarritasuna eta eraginkortasuna hobetuko dira, eta % 100eko material birziklatua (birziklatutako zuntzen kantitate handia erabiliz) duten bigarren belaunaldiko egiturazko materialak sortzea bultzatuko da.

GAIKERek, konposite jasangarrietan eta birziklapen eta ekonomia zirkularrean aditua denez, proiektuaren AEI partzuergoa koordinatuko du, eta gainera palatik ateratako zuntzez sendotutako konposite-plakak birmoldatzeko, elkartzeko eta erabiltzeko teknologiak ikertuko ditu, zuntza horiek berriro erabili ahal izateko. Halaber, errefortzu-zuntzak eta matrize polimerikoak berreskuratzeko birziklapen kimiko prozesuak ikertuko ditu. Birziklatutako errefortzu-zuntzak BMC eta SMC bitarteko produktuak egiteko erabiliko dira, eta birziklatze horretan sortzen diren likidoak erretxina berriak formulatzeko erabiliko dira. Era berean, palaren osagai arinen (aparrak eta baltsa-zura) balorizazioa ikertuko du: nukleo arinen belaunaldi berri bat garatuko da eta infusio teknologiaren bidez prestazio handiko konposite birziklagarri eta jasangarri berriak sortuko dira, zuntza eta nukleo arin birziklatuak erabiliz.

CICLO proiektuak CDTIren dirulaguntza eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioaren dirulaguntza jasotzen du, Transmisiones 2024 Programaren barruan (PLEC2024-011215). Proiektuak bereizketa, erauzketa, birziklapena, formulazioa eta prozesatzea kontuan hartuz, material konposatuen ia % 100 balorizatu nahi du.

PLEC2024-011215 proiektua. Dirulaguntzak: MICIU/AEI/10.13039/501100011033 eta FEDER, EB.