Zentroko zuzendari nagusi Santiago Rementeriari elkarrizketa
Aurten, GAIKERek bere 40. urteurrena ospatzen du. Zein izan dira zentroaren historian 1985etik izan diren mugarri garrantzitsuenak?
GAIKER 1985ean eratu zen, material berrien garapen teknologikorako Bizkaiko Foru Aldundiak sustatutako irabazi-asmorik gabeko elkarte gisa, eta 1992an BIOTEK bioteknologiako taldearekin batu zen. Bioteknologiako talde hori ere Aldundiak sortu zuen 1988an. 1993an, Eusko Jaurlaritzaren Tutoretzapeko Erakunde izatera iritsi ginen, eta, ondoren, EITE Zentro Teknologikoen Euskal Elkartera. 1997an eredu juridiko-sozietarioa aldatu zen, eta irabazi-asmorik gabeko fundazio pribatu bihurtu ginen. 2005ean IK4 Research Allianceko kide fundatzaileak izan ginen eta 2019an Basque Research and Technology Alliancen (BRTA) sartu ginen. Sozietate-izaerako mugarri horiek hertsiki teknologikoak zirenekin eta beste batzuekin tartekatu ziren, hala nola nazioarteko lehen proiektuaren koordinazioarekin (1991) eta gaur egun Zamudion dugun kokalekuarekin (1993).
Nolako bilakaera izan du GAIKERen misioak sorreratik gaur arte? Zein izan da GAIKERen ekarpena eskualdeko enpresa- eta teknologia-sarean?
Hasieratik, "enpresei lehiakortasuna handitzen laguntzeko" helburua zehaztu zen. Gaur egun, gure xedea da teknologia enpresa-ehunaren lehiakortasuna hobetzen laguntzeko funtsezko tresna gisa erabiltzea sustatzea, I+G propioa sortuz eta lortutako ezagutza eta esperientzia transferituz, enpresentzako irtenbide berritzaileak garatuz.
Hori da gure bezeroekin beti egin dugun jarduera mota, 4.000 enpresa baino gehiago guztira, eta ia 13.000 kolaborazio egin dira, 1.200 bat I+G proiektu barne. Enpresa horiekin batera, ehun patente ere erregistratu ditugu, eta oinarri teknologikoko hogei bat spin-off jarri ditugu martxan. Enpresa-lehiakortasunari laguntzen diogu, gainera, gure espezialitateko teknologiei buruzko prestakuntza-ikastaroak antolatuz eta ikertzaile kualifikatuak euskal industriara transferituz.
Historiako unerik disruptiboenetako batean, zein dira GAIKERek datozen urteetarako egin dituen apustu teknologikoak?
Ikuspegi teknologikotik, gaur egungoa baino une disruptiboagoak egon dira, baina ukaezina da aldaketa-egoera batean gaudela. Gure apustuek materialen zirkulartasunarekin, fabrikazio-prozesuen jasangarritasunarekin eta bioekonomiarekin lotutako diziplinen espezializazioa indartzea dute helburu, besteak beste teknologia digitalak, sentsorizazioa, adimen artifiziala eta robotika txertatuz. Gainera, testuinguru geopolitikoaren ondorioz, Estatuko erakundeen I+Gko lehentasunetan bizitzen ari garen eta Europakoetan ere espero dugun aldaketak garatzen ditugun teknologien aplikazioen maila zabaltzera garamatza, segurtasunaren, aeronautikaren edo espazioaren sektoreetan eraginez.
Nola sartzen dira zentroaren 2024-2027 plan estrategikoan?
GAIKERen 2027 estrategiak Euskadiko eta Europako lehentasun teknologikoei laguntzeko dugun bokazioa indartzen du, enpresen transferentzia teknologikoan foku nagusi bat jarriz. Bat gatoz, zehazki, Eusko Jaurlaritzak aurkeztu berri duen Euskadi 2030 Industria Planarekin.
Espezializazio zientifiko-teknologikoko ildo multzo baten aldeko apustua egiten dugu, eta ildo horietan erreferentzia-zentro gisa finkatzea bilatzen dugu. Ez dugu guztian aditu izan nahi, enborreko teknologia batzuetan kontzentratu nahi dugu, eta laguntzaile egonkorrak eta lehen mailakoak izan nahi ditugu osagarri izan daitezkeen beste teknologia batzuetarako.
Konposite eta polimero funtzionalen arloan, material zirkularragoak lortzen lan egingo dugu, plastikoak eta konpositeak birziklatzeko korronteen berezko balioa aprobetxatuz, eta material eta gehigarri biooinarrituak eta material biodegradagarriak, haien formulazioa eta karakterizazio aurreratua txertatuz. Hori guztia karbono-aztarna murrizteko eta baliabide fosilak ordezteko. Beste lan-ildo batean, zentzumen-gaitasuna duten eta ezaugarri haptikoak eta piezorresitiboak dituzten material polimerikoen egungo egoeran aurrera egitea bilatuko dugu. Garapenak ekoizpen-prozesu digitalizatuetan oinarrituko dira, eta prozesu horien simulazioan eta monitorizazioan eta kalkulu estrukturalean sakontzearen alde egiten dugu. Era berean, birziklatze-teknologia aurreratuetan ditugun gaitasunak indartuko ditugu, AA erabiliz, identifikazio espektroskopikoko tekniketan garapen berriak eginez eta birziklatze kimiko eta entzimatikoko modalitate desberdinak erabiliz. Bioteknologiaren alorrean, biomedikuntzaren ildoan sakonduko dugu, eta farmaziako eta dermokosmetikako sektoreetako jarduera nabarmenduko dugu, espezialista gisa osagai eta produktu berrien garapenean eta segurtasunean, mikrobiologia industrialean (ekotoxikologian eta uren eta lurzoruen biobitartekaritzan oinarritutako ingurumen-teknologia berriak garatuz), eta patogenoak detektatzeko gailu medikoak sortzeko azken belaunaldiko anplifikazio-tekniketan.
Lehen lerro horietako batzuk beren artean independentetzat jotzen baziren ere, ikusten ari gara gero eta aukera gehiago sortzen direla horien guztien arteko gainjartze-eremuetan diziplina anitzeko integraziorako, eta sinergiak sortzen direla zirkulartasuna eta bioekonomia sustatzeko.
Zer helburu ezarri dira amaitzeko?
Diru-sarreren ikuspegitik, azken urteetako hazkunde-bidean jarraitzea da helburua, urteko batez besteko % 7ko hazkundeari eusteko. Iaz, planaren lehenengo urtean, % 12 hazi ginen aurreko ekitaldiarekin alderatuta. Igoera, batez ere, kontratupeko diru-sarreretan oinarrituko da, finantzaketa publikoaren pisu erlatibo txikiagoarekin. Halaber, urtean milioi eta erdi euro inguruko inbertsio-mailari eustea espero dugu. Aldiaren amaieran 140 langile inguru izatea espero dugu, % 80 baino gehiago ikertzaileak izanik.
Une honetan zentroak lantzen dituen proiektuetatik, apustu horiek islatzen dituzten batzuk aipa ditzakezu?
Industria-transferentziaren adibide batzuk aipatuko ditut, azken batean gure helburu nagusia baitira. ZIKLOA proiektuan 8 enpresak laguntzen dute, eta guk parte hartzen duten 6 eragile teknologikoen ekarpena koordinatzen dugu. Haren helburua pala eolikoak eta aerosorgailuen eraikuntzan erabiltzen diren beste osagai batzuk birziklatzea eta balorizatzea da, baita errazago birzikla daitezkeen material berriak garatzea ere (matrize polimerikoak). Ekonomia zirkularraren sustapen hori POST-AUTOn ere gertatzen da; proiektu horretan, automozioaren sektoretik datozen kontsumitu osteko material plastikoak birziklatu eta prozesatzeko teknologiak garatzen ditugu, material horiek birbalorizatzeko eta ibilgailu berrietan berriro sartzeko. MAGICen, banaka lan egiten dugu elikagai-enpresa batentzat, PET botilen hondakin oso koloreztatuak kimikoki birziklatzen; horri esker, botila berriak egin daitezke, despolimerizazioaren ondoriozko monomeroen sintesitik abiatuta. Biomedikuntzaren arloan, adibidez, organoak birsortzeko lanean ari gara, eta RECURE proiektuan laguntzen dugu in vitro segurtasun biologikoa baliozkotzen, ureterrak berriro txertatzeko endoprotesi biodegradagarri baten garapenaren zati gisa.
GAIKER Europako erreferentzia gisa sendotzen ari da hainbat alorretan. 2024an Europako partzuergoetan parte hartzeari eta Europako Horizon programako proiektuen lidergoei buruzko zifra errekorrak lortu ondoren, zein proiektutan ari da lanean zentroa 2025ean?
Nazioarteko partzuergoetan dugun lankidetza zirkulartasunarekin, ekoberrikuntzarekin, Safe and Sustainable by Design metodologiekin eta sektore biosanitarioarekin lotutako gaietan zentratzen da. Aurten dozena bat Horizon Europe proiektutan baino gehiagotan parte hartu dugu, eta polimero jasangarriekin lotutako hiru proiektu gidatu ditugu: ECORES WIND, energia eolikoa sortzeko egituretan aplikatzeko erretxina zirkular berriak garatzea helburu duena; BIOSAFIRE, sua atzeratzen duten material biooinarrituak garatzea helburu duena; eta E-OILÉ, ontziratzeko soluzio seguruak eta biodegradagarriak diseinatzea eta baliozkotzea helburu duena. Gainera, Clean Aviation garapen aeronautikoko programan FASTER-H2 proiektua nabarmentzen da, Airbusek koordinatzen duena eta partaide gaituena, hidrogenoarekin bateragarria izango den irismen ertaineko hegazkin berriko fuselajearen atzealdea pentsatzeko.
40 urteko historiaren ondoren, zein dira GAIKERen helburuak hurrengo hamarkadarako?
Helburu nagusia da tamaina ertaineko eta espezializazio handiko zentro gisa sendotzea, gure enpresa-ingurunerako interes industrialeko teknologiak menderatuko dituena, gure bezeroen jardueran eragin positiboa izango duena eta gizartearen erronkekin konprometituko dena. Horretarako, beren espezialitateetan erreferentzia diren ikertzaileen kopuru gero eta handiagoa izango dugu, eta ingurune erakargarria izango dute ikuspegi profesionaletik. Berrogeita hamargarren urteurreneko GAIKERek oreka mantenduko du gaikuntza eta transferentzia teknologikoko ahaleginen artean, bere arlo zientifiko-teknologikoen arteko sinergiak ustiatuko ditu, eta liderra izango da ikerketa aplikatuko eta garapeneko hainbat lerrotan. Adibidez, materialen bereizketa adimenduneko, identifikazioko, berreskurapeneko eta zirkulartasuneko teknologietan eta prozesuetan, bai ohiko hondakin-korronteetatik datozenak, bai sorkuntza berriztagarriarekin, mugikortasun elektrikoarekin edo funtsezko lehengaiekin lotutakoak. Era berean, era guztietako material plastikoen edo oinarri polimerikoko materialen garapenean, analisian eta zirkulartasunean, betiere prozesuen jasangarritasuna, hidrokarburoen mendekotasuna eta zabortegietan utzitako hondakinen bolumena murriztea bilatuz. Esperientzia handia izango dugu, gainera, Ikuspegi Berriko Metodologiak (NAM) garatzen eta aplikatzen, tradizioz animaliekin egiten ziren saiakuntzetarako alternatibak erabiltzeko aukera ematen duten teknologiak garatuz, funtzio biologikoak eta giza gaixotasunak aztertzeko, hala nola in vitro eredu berriak, kultibo organotipikoak, ehunen 3D ereduak, in silico ereduak eta mikrofluidikoaren erabilera txipetako organoak garatzeko, hori guztia eduki handiko baheketarako plataformen erabilerarekin konbinatuta (HCS). 2035ean presentzia sendoa izango dugu Europan, eta, azken urteetako jarraibideari jarraituz, enpresa berrien konfiantza lortuko dugu, enpresa handien zein ETEen konfiantza, etorkizuneko erronka teknologikoei elkarrekin heltzeko.
